M O Ż E (MY)? MAŁY AKT SPRAWCZY | Premiera 26.01.2025 | Łemkowska Odyseja

MOŻE(MY)?

MAŁY AKT SPRAWCZY

Akt | Sprawczość.
Móc | Czynić.
Czule reagować.
Stać się częścią większej całości, atomem w promieniującej światłem konstelacji.
Razem czynić, NICować świat...
W Spotkaniu, w Zaufaniu, w przyjaźni niezakłóconej grymasem wrogości.
Więcej słuchać niż mówić - czule i w głębokiej uważności.
Wszak "kiedy słuchasz, jesteś w centrum świata", mówił w audycji o nadziei Profesor Tadeusz Sławek.
Bo może najpierwszy jest On/Drugi/Inny, a dopiero potem Ja jako Drugi i Inny zarazem?
Wszyscy razem, w tym zbiorowym marszu ku Ziemi Obiecanej,
bo jakaś Ziemia Obiecana istnieć musi.
I mamy nadzieję
na otulenie emanującym z niej światłem,
ukołysanie rozbrzmiewającą w niej subtelną pieśnią.
Więc w tym marszu, biegu, symfonicznym i polifonicznym rozedrganiu
wspierając się na sobie nawzajem
Idzie (MY).
Bo wierzymy i chcemy wierzyć,
że Może (MY).
Razem - wtuleni w siebie, "licko do licka".
A potem osobno, w rozproszeniu, ale nadal wyciągając do siebie dłonie.
I znowu w biegu
hen daleko,
aż po horyzont,
po kole,
bo "kołami świata wicher kręci, ziębi i grzeje"
bo "koło zawsze zamknąć się musi i wrócić tam gdzie się zaczęło"[1].
Może(MY)?
W drodze do Domu...

[1] Olena Duć-Fajfer, „Powroty. Antologia poezji łemkowskiej”, oprac. Silvia Bruni, Kraków-Budapeszt-Syrakuzy 2022, s. 70.

MOŻE(MY)?

MAŁY AKT SPRAWCZY

Spektakl zrealizowany w ramach projektu badawczego

Antropologia doświadczenia i teatr tańca jako kierunek poszukiwań kulturowo-twórczych | Kontynuacje | Łemkowska Odyseja. Reminiscencje vs Mały Akt Sprawczy

pod kierunkiem dr Adriany Świątek & dr Sylwii Hefczyńskiej-Lewandowskiej

na Wydziale Teatru Tańca w Bytomiu

 Akademii Sztuk Teatralnych im. St. Wyspiańskiego w Krakowie

Artyści |

Eliza Bilska, Paulina Burzyk, Tomasz Copik, Andrzej Józefczyk, Aleksandra Nowakowska, Karolina Pewińska, Jakub Pewiński, Sabina Romańczak, Marta Stopa, Zofia Wojtkowska.

Choreografia |

Sylwia Hefczyńska-Lewandowska

Dramaturgia |

Sylwia Hefczyńska-Lewandowska & Adriana Świątek

Muzyka |

Andrzej Józefczyk

Światła |

Michał Wawrzyniak

Premiera |

26 stycznia 2025 roku, godzina 19:00, Wydział Teatru Tańca, ul. Piłsudskiego 24a, 41-902 Bytom.

Projekt badawczy „Łemkowska Odyseja”

Nieprzerwanie od 2019 roku realizujemy na Wydziale Teatru Tańca w Bytomiu Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie projekt badawczy „Łemkowska Odyseja” z obszaru antropologii doświadczenia i teatru tańca.

Na przestrzeni sześciu lat wydarzyły się cztery odsłony projektu, który w naturalny sposób zyskał charakter długofalowego, pogłębionego procesu badań. Z roku na rok grupa Odyseuszy poszerzała się, wzrastała, dojrzewała. Za każdym razem Odysejowa wyprawa była aktem wyruszenia w Drogę – Przeprawę – Przejście. Stanowiła próbę obudzenia w sobie Peregrinusa, który wyrusza na spotkanie z Innym, by w rezultacie rozpoznać samego siebie.

Pierwsza odsłona, trzon kolejnych ekspedycji – „Łemkowszczyzna. Exodus. Projekt wstępnych rozpoznań na Łemkowszczyźnie w ramach antropologii sztuk widowiskowych” zrealizowana została w latach 2019-2020. Wówczas bezpośrednią inspiracją badawczo-twórczej podróży w głąb Łemkowszczyzny, a w jej finale plenerowego spektaklu-przejścia w Woli Sękowej „Exodus. Uobecnienie w dialogu” (14 grudnia 2019) było dążenie do wprawienia w ruch Figur-Postaci monumentalnej rzeźby zrealizowanej w ramach Projektu I Międzynarodowej Akcji Artystycznej „Exodus” pod kierunkiem Piotra Worońca – dedykowanej „wszystkim biednym ludziom, którzy muszą iść”[1].

Dlaczego Łemkowszczyzna? Co to za kraina? Kim są Łemkowie? Wedle źródeł historycznych Łemkowie zajmowali teren w kształcie wydłużonego klinu po obu stronach Karpat na zachód od Osławy i na wschód od Popradu. To karpaccy górale zamieszkujący malowniczą krainę w polskich górach Beskidu Niskiego i Bieszczadów. Grupa etniczna, posiadająca silną tożsamość lokalną, której przymusowy exodus rozpoczął się w roku 1947. Szacuje się, że w ramach tak zwanej „Akcji Wisła” wysiedlono około 140 tysięcy Łemków. Pozostały opuszczone łemkowskie wsie, a w nich pamiętające, starzejące się drzewa w sadach oraz nieme kamienie. Zachowały się drewniane chyże (łemkowskie drewniane chaty), gdzieniegdzie studnie i… przydrożne kapliczki. Wreszcie Człowiek – żywa pamięć jego historii.

W roku akademickim 2023/2024 szczególnie jaskrawo dostrzegliśmy, iż jest to moment, w którym dotarliśmy do skrzyżowania przebytych dotychczas dróg i ścieżek. I choć zadanie było nadzwyczaj trudne, to potrzeba sformułowania pytań, które mobilizują do poszukiwania odpowiedzi, wzięcia odpowiedzialności za tę zainicjowaną drogę biegnącą szlakiem jednej z „małych ojczyzn”, przemówiła nad wyraz silnie. Powiązania i synchroniczności, podobieństwa i symetrie odsłaniały się coraz wyraźniej, upominając się o akt, gest, ekspresję. Exodus bowiem nieprzerwanie trwa – w Europie i na świecie. Skomplikowana sytuacja geopolityczna, kryzys migracyjny, stygmatyzacja Innego… Historia toczy się po kole, a my – zbiorowy Peregrinus – powracamy, wędrujemy po śladach. Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, poprzez jednostkową historię Człowieka, spotykają się w punkcie wspólnym. Wysłuchane podczas terenowych eksploracji opowieści, wyznania, wspomnienia, pieśni, przypowieści, legendy oraz gawędy z dzisiejszej perspektywy wydają się na wskroś aktualne. Pracując w obszarach –  badawczym i twórczym – podejmujemy uparcie i wytrwale próbę rozpoznania (w rozumieniu Geralda Edelmana) „struktur i szwów fragmentu tekstu-świata, czule reagując – nie sentymentalnie, lecz poznawczo”,  jak proponuje Olga Tokarczuk. Dlatego zdecydowaliśmy się podjąć to wyzwanie, odpowiedzieć na zew, na wołanie…

W oparciu o obszerny materiał, zgromadzony na przestrzeni lat podczas terenowych eksploracji na Łemkowszczyźnie podjęliśmy próbę integracji doświadczeń i przeżyć, a w konsekwencji indywidualnych oraz zbiorowych ekspresji ruchowych w formule spektaklu teatru tańca jako Małego Aktu Sprawczego[2]. Materię spektaklu „MOŻE(MY)?” stanowi ucieleśnione doświadczenie – czuła ekspresja. Warstwa dramaturgiczna spektaklu zogniskowana została wokół kategorii-kluczy: exodus, liminalność, sacrum/profanum, Inny, tożsamość miejsca, zakorzenienie, natura/kultura, granica, dialog.

Spektakl dedykujemy Wszystkim przemierzającym Drogę… do Domu.

Pragniemy z całego serca podziękować Napotkanym w drodze. Ich otwartość, czułość, gościnność oraz mądrość i doświadczenie, które wybrzmiały w słowach i w dźwiękach, w gawędach i w pieśniach stanowią rdzeń, esencję i istotę naszej ekspresji utkanej misternie z Opowieści i Aktów Innych/Drugich:

Beata i Piotr Woroniec, Monika Wolańska, Calineczka oraz Małgosia, Piotr, Mikołaj i Kuba Wyderka, Pepe, Społeczność ULRA, Grażynka, Pani Zdzisława Czytajło, Pan Mikołaj Gabło z Olchowca, Pan Bolesław Bawolak ze Świątkowej Wielkiej, Pani Marzena z Woli Sękowej, Pan Sołtys Woli Sękowej, Państwo Małgosia i Staszek Toropiła z Olchowca, Paulina i Wojtek ze „Starej Szkoły” w Mszanie, Pani Maria Gocz z Zyndranowej, Tomek Puchalski, Mateusz Solecki, Pan Andrzej Romańczak, Irek z Polan, Pani Kasia z Mszany,  Członkinie grupy WIDYMO, „które swym polifonicznym śpiewem wprowadzają słuchaczy w wielokulturową przestrzeń Karpat”; mieszkańcom Mszany, Olchowca, Polan, Krempnej, Zyndranowej, Woli Sękowej, Nowotańca, Nadolan oraz wszystkim tu nie wymienionym, a spotkanym w drodze.

Kierowniczki projektu

prodziekan WTT dr Sylwia Hefczyńska-Lewandowska & dr Adriana Świątek

[1] Zob. „Exodus. Ludzkość w drodze”: [ https://www.uniwlud.pl/galerie/exodus/ ].

[2] Mały Akt Sprawczy rozumiemy jako akt zbiorowej wypowiedzi, twórczej reakcji na rzeczywistość społeczno-polityczną, która nas dotyczy i dotyka. Zabranie głosu w artystycznej kreacji związane jest z potrzebą zmiany. Wynika z wiary w moc transformacyjną sztuki.

Zachęcamy do wcześniejszego pojawienia się w AST. Przed spektaklem na III piętrze budynku wydziału będzie można zobaczyć miniwystawę opisującą projekt badawczy Antropologia doświadczenia i teatr tańca jako kierunek poszukiwań kulturowo-twórczych | Kontynuacje | Łemkowska Odyseja. Reminiscencje vs Mały Akt Sprawczy.